LAVANDULA
خانواده : LAMIACEAE  – نعناعیان
بومی : اروپا

اسطوخودوس یکی از قدیمیترین گیاهان دارویی است که در طب سنتی و تولید فراورده های دارویی کاربرد زیادی دارد. از دیدگاه انجمن گیاهان دارویی آمریکا این گیاه با توجه خواص درمانی آن جزو ده گیاه دارویی برتر شناخته شده است. اسطوخودوس در ایران دو گونه چندساله و خشبی به نام های L. sublepidota و L. stricta دارد که در مناطق جنوبی ایران می رویندکه گونه L. sublepidot انحصاری ایران است. اسطوخودوس فرانسوی یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی است که در طب سنتی و تولید فراوردههای دارویی کاربرد زیادی دارد. این گیاه، خشبی ۴۰ سانتیمتر و دارای سیستم ریشه ای طویل – و چند ساله با ارتفاع حدود ۶۰ . برگهای گیاه قادر است از عمق ۳-۴  متری زمین آب را جذب نماید.

این گیاه بومی مناطق خشک و نیمه خشک جنوب اروپا و نواحی مدیترانه است که به مقدار زیاد در آن مناطق می روید. بیشترین میزان گیاه، از کشورهای فرانسه، یوگسلاوی، بلغارستان و اسپانیا به دیگر نقاط جهان صادر می گردد. برای استفادههای دارویی و تزیینی در مزارع و شهرهای مختلف جهان و از جمله ایران به طور گسترده کشت میشود. در فلور رنگی ایران، حضور این گیاه در نواحی جنوب شرقی مانند بندرعباس، ارتفاعات گنو، کنگان و ایسن در نزدیکی بندرعباس ذکر شده است. البته در سایر مناطق کشور نیز به صورت زراعی وجود دارد. با توجه به شرایط اکولوژیکی رویشگاه های طبیعی اسطوخودوس و شباهت آن با بسیاری از مناطق ایران و همچنین وجود مزارع آن در بخشهایی از کشور، امکان کشت آن در بسیاری از مناطق ایران با آب و هوای گرم یا معتدل وجود دارد.
ترکیبات شیمیایی اسطوخودوس :

اسانس اسطوخودوس دارای حدود ۴۰ درصد استات لینالیل است همچنین در آن ترکیباتی نظیر اسید بوتیریک ، اسید پروپیونیک و اسید والریک ، لینالول آزاد و ژرامبول وجود دارد.اسانس روغنی، اسانس اسپیک، اترهای لینالیل و ژیلانیل، ژرانیول، پینن، سینئول، تانن، فنکن، بورنئول.
خواص اسطوخودوس :

۱-  معالجه انژین با گل اسطوخدوس: ده تا پنجاه گرم گل اسطوخدوس را که خشک شده باشد در یک لیتر آب جوش دم کنید و دوازده دقیقه بگذارید بماند تا دم بکشد بعد آن را صاف کنید و با عسل شیرین سازید و هر روز در فاصله غذا یک فنجان از آن بنوشید. این روش برای دردهای گلو، آنژین، ورم حنجره، گرفتگی صد، ورم لوزه‌ها و گریپ مؤثر است.

۲-  معالجه آسم و سیاه سرفه با گل اسطوخدوس: ده گرم گل اسطوخدوس را بای یک لیتر آب جوش در ظرفی دم کنید تا دوازده دقیقه بماند و دم بکشد و هر روز در فاصله صبحانه ناهار و شام یک فنجان از آن را با عسل شیرین کنید و بنوشید.

۳- درمان اختلالات عصبی با اسطوخدوس: دم کرده گل اسطوخدوس بر آرام کردن عصبانیت مؤثر است و به شما کمک خواهد کرد تا به خواب عمیقی فرو روید و خوب بخوابید. برای این کار ده گرم گل اسطوخدوس را در یک لیتر آب جوش دم کرده و هر روز دو فنجان از آن را در فاصله ناهار و شام بنوشید.

۴- درمان اوره: بعلت خاصیت ادرار آوری آن در پایین آمدن اوره مؤثر است. طرز تهیه دم کرده مانند قسمت پایین است.

۵- معالجه سرگیجه با اسطوخدوس: انواع سرگیجه را رفع کرده و برای میگرن و انواع سردردهای بلغمی و سودایی مفید است.
شرایط نگهداری اسطوخودوس :
خاک مناسب کاشت اسطوخودوس

برای کاشت این گیاه باید از خاک‌های زه کشی شده استفاده شود.  اگر گیاه را در گلدان می‌کارید حتماً بیرون خانه نگه‌ داری شود.خاک پرورش این گیاه باید شنی یا دانه‌دار باشد. حتماً خاک رس را قبل از استفاده ترمیم نمایید.خاک باید باروری کمی داشته باشد. گیاه اسطو خودوس خاک‌های قلیایی را دوست دارد. PH خاک باید ۶٫۵ یا بالاتر باشد.
نور موردنیاز اسطوخودوس :

برای تکثیر اسطوخودوس زیر نور کامل خورشید به مدت روزانه حداقل ۸ تا ۱۰ ساعت رشد بهتری دارد.
آبیاری اسطوخودوس :

اسطوخدوس بعد از اینکه خود را بگیرد و ریشه دار شود، در برابر خشکی مقاوم خواهد شد. اسطوخدوس جوان نیاز به بارش کافی یا آبیاری خوب دارد. آبیاری قطره‌ای بهترین شیوه آبیاری در شرایط آب و هوایی مرطوب است. این گیاه در برابر خشکی مقاوم است.
کود موردنیاز اسطوخودوس :

در تکثیر اسطوخودوس بهتر است بدانید اسطوخدوس خاک ضعیف را ترجیح می‌دهد؛ کود دهی بیش از حد منجر به کاهش شکوفه‌های گل و کاهش کیفیت روغن خالص آن می‌شود. برای هر گیاه تنها افزودن یک مشت خاک کود آلی در بهار کافی است.
مالچ پاشی

 توصیه می‌شود حلقه‌ای از ماسه یا سنگ‌های سفید دور گیاه ایجاد شود تا گرمای خورشید زیر برگ‌های گیاه را بازتابانده و به خشک نگه داشتن گیاه کمک کند. در صورت مرطوب ماندن برگ‌ها، اسطوخدوس مستعد قارچ برگ خواهد بود.
فاصله گذاری اسطوخودوس :

 توصیه می‌شود که این گیاهان از گردش خوب هوا برخوردار باشند. گیاهان باید بسته به گونه آن‌ها در فاصله ۶۰ تا ۹۰ سانتی متری از هم کاشته شوند.
تکثیر اسطوخودوس :

برای تکثیر اسطوخودوس از بذر نتیجه خوبی نخواهد داشت. می‌توانید آن را قلمه بزنید یا توصیه می‌شود از روش لایه بندی استفاده کنید.
هرس کردن اسطوخودوس :

 هرس کردن اسطوخدوس را زمانی باید شروع کرد که گیاه جوان هنوز در گلدان قرار دارد و در طول عمر گیاه حداقل یک بار در سال باید انجام شود. ½ تا ۳/۱ گیاه را ببرید تا وسط گیاه تبدیل به چوب نشود. اگر گیاه ۳ یا بیش از ۳ سال دارد و تا به حال هرس نشده است، هرس کردن آن در این مرحله فایده‌ای نخواهد داشت. گیاهان خود را اوایل پاییز و خیلی قبل‌تر از اولین احتمال یخبندان هرس کنید.
برداشت اسطوخودوس :

گیاه را بعد از باز شدن چند شکوفه برداشت کنید؛ این کار باید بعد از خشک شدن شبنم صبحگاهی و قبل از گرمای روز انجام پذیرد.